Ochrona wizerunku

Kwestie ochrony wizerunku, podobnie jak pozostałych dóbr osobistych, mają charakter uniwersalny. Uniwersalność ta, dotyczy zarówno osoby, której dotyczy, jak i przestrzeni dokonania określonego naruszenia, a więc pewnego pola eksploatacyjnego. Kompleksowa i wielowymiarowa ochrona wizerunku ma bardzo duże znaczenie w dobie wysoko rozwiniętych środków masowego przekazu, ze szczególnym uwzględnieniem Internetu, który stale zyskuje na znaczeniu – zapewnia rozrywkę, dostęp do informacji, jest oknem na świat. Ponadto, jako podstawowe i relatywnie łatwe w obsłudze narzędzie, jest doskonałą płaszczyzną działania dla wszystkich naruszycieli.

Zagadnienie ochrony wizerunku zostało podjęte w dwóch polskich ustawach – Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz w Kodeksie cywilnym. Poświęcone kwestiom wizerunkowym przepisy obu wymienionych ustaw, określają:

Podstawę wykorzystywania poprzez publikację wizerunku osoby trzeciej – art. 81 u.p.a.p.p.
Fakt umieszczenia wizerunku w katalogu dóbr osobistych – art. 23 k.c.
Roszczenia, jakie względem naruszyciela, mogą zostać wysunięte – art. 24 k.c.

Podstawa wykorzystywania wizerunku osoby trzeciej

Jak wyżej wskazaliśmy, zasady wykorzystywania wizerunku zostały określone w art. 81 u.p.a.p.p. Zgodnie z treścią art. 81 ust. 1 u.p.a.p.p., rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku powinna zostać wyrażona wprost, w sposób nie budzący wątpliwości – nie ma zatem mowy o zgodzie domniemanej. Przepis ten przewiduje wyjątek – jeżeli osoba, przedstawiona za pomocą utworu, otrzymała wynagrodzenie za pozowanie (o ile oczywiście wyraźnego zastrzeżenia co do tego nie uwzględniono w treści np. umowy), nie musi wyrażać zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Z treści przepisu art. 81 u.p.a.p.p. wynika swoisty związek utrwalonego wizerunku z utworem, co tłumaczy jednocześnie fakt podjęcia kwestii wizerunku w ustawie poświęconej prawom autorskim i prawom pokrewnym. Art. 81 ust. 2 u.p.a.p.p. przewiduje kolejne wyjątki od zasady, z której wynika konieczność pozyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Zgodnie z jego treścią, taka zgoda nie jest wymagana, jeżeli publikowany jest wizerunek:

osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Osoby, które doznały naruszenia, poprzez nieuprawnione i niezgodne z prawem rozpowszechnianie ich wizerunku, mogą dochodzić roszczeń na zasadach określonych w art. 78 ust. 1 u.p.a.p.p..

Ochrona dóbr osobistych

Wizerunek znalazł się w katalogu dóbr osobistych art. 23 k.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, jest on objęty ochroną prawną na gruncie kodeksu cywilnego, a ochrona ta jest niezależna od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Oznacza to, że osoba, która doznała naruszenia, może dochodzić roszczeń przeciwko naruszycielowi, zarówno na podstawie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jak i Kodeksu cywilnego.

Kodeksowe środki ochrony dóbr osobistych

Kodeks cywilny przewiduje uniwersalne środki ochrony, które stosuje się odpowiednio dla wszystkich dóbr osobistych, wymienionych w treści art. 23 k.c. Zgodnie z art. 24 k.c., każdy, kto cudzym działaniem doznał zagrożenia swojego dobra osobistego, o ile to działanie nie jest bezprawne, może żądać od naruszyciela:

zaniechania działania;
dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków tego naruszenia;
złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i odpowiedniej formie;
zadośćuczynienia pieniężnego;
zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej społeczny.

Ponadto, jeżeli skutkiem naruszenia jest szkoda majątkowa, osoba, która jej doznała, może dochodzić jej naprawienia na zasadach ogólnych. Dochodzenie wszystkich wymienionych w art. 24 roszczeń, nie wyklucza korzystania z uprawnień, które zapewnia Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Rozpowszechnianie wizerunku, a ochrona na gruncie prawa autorskiego

Osoba, której wizerunek jest rozpowszechniany w sposób bezprawny, ma prawo do dochodzenia roszczeń na gruncie prawa autorskiego. Względem niej, stosuje się odpowiednio przepis art. 78 ust. 1 u.p.a.p.p., poświęcony uprawnieniom z tytułu praw autorskich osobistych. Zgodnie z treścią art. 78 ust. 1 u.p.a.p.p., osoba, która doznała naruszenia, może żądać:

zaniechania działania;
dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków tego naruszenia;
złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i odpowiedniej formie;
zadośćuczynienia pieniężnego;
zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej społeczny.

Są to niemalże te same uprawnienia, jakie ustawodawca przewidział dla ochrony dóbr osobistych. Warto przy tym pamiętać, iż korzystanie z nich, nie wyklucza w żaden sposób dochodzenia roszczeń na gruncie art. 24 k.c.

Ochrona wizerunku to zagadnienie bardzo interesujące, któremu nie można odmówić ponadczasowości i uniwersalności. Nic dziwnego więc, że stale odżywa w doborowym towarzystwie aktualnie poruszanych tematów. Nasz następny artykuł chcielibyśmy poświęcić jednemu z nich i omówić pojęcie ochrony wizerunku w kontekście sharentingu. Bardzo się cieszymy na starcie z tym ważnym, choć nietypowym dla profilu naszej Kancelarii problemem.

Twój wizerunek został rozpowszechniony pomimo braku Twojej i poszukujesz profesjonalnego wsparcia prawnego w kwestii dochodzenia swoich praw? A może jesteś twórcą i potrzebujesz profesjonalisty, który szczegółowo odpowie na pytania i przygotuje odpowiednią dokumentację do zgodnego z prawem rozpowszechniania wizerunku osoby trzeciej? Jeżeli tak – jesteś w dobrym miejscu. Wnikliwie przeanalizujemy Twoją sprawę i udzielimy potrzebnego wsparcia prawnego.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Stan prawny na dzień 3.10.2023 r.

Zapraszamy do kontaktu:

Radca prawny Tomasz Furmanek

Tel. 600 096 607

E-mail: tomasz.furmanek@kancelariacarter.pl

Zachęcamy do zapoznania się z naszą poprzednią publikacją, w której odnieśliśmy się do ostatniej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych. Material znajdziecie pod linkiem – Reorganizacje podmiotów gospodarczych na nowo – nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych – Kancelaria CARTER