Regulacje prawne, dotyczące grup kapitałowych, czyli tzw. Prawa holdingowego, zawdzięczamy ostatniej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych. W dzisiejszych realiach, kiedy to coraz więcej polskich przedsiębiorstw decyduje się na ekspansję, w tym także ekspansję zagraniczną, mają one naprawdę duże znaczenie. Niniejszy artykuł chcielibyśmy poświęcić odpowiedzialności za wiążące polecenia spółki dominującej, czyli osobliwego odpowiednika wspólnika większościowego, na płaszczyźnie grupy kapitałowej.
W skład grupy spółek wchodzi spółka dominująca oraz kapitałowe spółki zależne. Wszystkie podmioty wchodzące w skład grupy spółek łączy jedno – kierowanie się wspólną strategią, zmierzającą do osiągnięcia wspólnego interesu. Właśnie realizacja interesu grupy, uzasadnia pozycję spółki dominującej, której jednym z najistotniejszych uprawnień, jest wydawanie spółkom zależnym wiążących poleceń.
Wydawanie wiążących poleceń spółkom zależnym jest możliwe jedynie w sytuacji, kiedy informacja o grupie spółek zostanie ujawniona w KRS. Wiążące polecenia mają na celu swojego rodzaju wywieranie wpływu na spółki zależne poprzez spółkę dominującą, w zakresie prowadzenia spraw spółki. Może je wydawać organ spółki, uprawniony do prowadzenia jej spraw w formie elektronicznej bądź też pisemnej, pod rygorem nieważności. Cel ich wydawania, powinien służyć realizacji interesu grupy spółek. Spółka dominująca nie powinna zatem nadużywać tej instytucji. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, wiążące polecenie powinno zawierać:
- oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
- interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
- spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
- przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.
Obowiązek naprawienia ewentualnej szkody, znajduje podstawę już na etapie wydania polecenia. Możliwość wydawania wiążących poleceń to nie tylko bardzo szerokie uprawnienie, względem spółek, działających w ramach grupy kapitałowej, ale także odpowiedzialność, w tym także odpowiedzialność na zasadzie winy.
Odpowiedzialność za szkodę względem spółki zależnej, spoczywa na spółce dominującej w sytuacjach wskazanych w art. 2112 Kodeksu spółek handlowych:
- Jeżeli spółce zależnej zostanie wyrządzona szkoda, będąca skutkiem wykonania wiążącego polecenia, a spółka dominująca nie naprawi szkody we wskazanym w poleceniu terminie, o ile oczywiście ponosi ona odpowiedzialność za wystąpienie tej szkody
Odpowiedzialności za szkodę, powstałą na skutek wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej nie ponoszą więc członkowie organów spółki takich jak zarząd, rada nadzorcza, komisja rewizyjna, a także jej likwidatorzy. Zasada ta obowiązuje oczywiście wówczas, gdy faktycznie nie ponoszą oni winy za powstałą szkodę, a więc jeżeli dołożyli w swoim działaniu należytej staranności, postępowali w sposób lojalny wobec spółki oraz działali w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, z uwzględnieniem informacji, jakie powinni wziąć pod uwagę.
- Jeżeli na skutek wydania polecenia o charakterze wiążącym, doprowadziła ona jednoosobową spółkę zależną do niewypłacalności.
Oceniając stopień odpowiedzialności spółki dominującej, za szkodę wyrządzoną spółce zależnej, jest ustalany poprzez ocenę jej lojalności wobec spółki zależnej w momencie wydania oraz realizacji wiążącego polecenia. Gdy spółka zależna dozna szkody, ma prawo do wytoczenia spółce dominującej powództwa o jej naprawienie. Jeżeli powództwo to, nie zostanie wytoczone w ciągu roku od terminu, w którym zgodnie z treścią wiążącego polecenia, spółka dominująca miała obowiązek naprawić szkodę, uprawnienie do wytoczenia powództwa nabędą także wspólnicy lub akcjonariusze spółki zależnej.
Wymienione powyżej sytuacje, w których spółka dominująca ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje, znajdujące swoje odzwierciedlenie w wiążących poleceniach nie są jedynymi, w których może zostać ona pociągnięta do odpowiedzialności. Spółka dominująca ponosi odpowiedzialność wobec akcjonariuszy oraz wspólników spółki, jeżeli:
- Na skutek wydanego przez nią wiążącego polecenia, doszło do obniżenia wartości przysługującego wspólnikowi lub akcjonariuszowi udziału lub akcji
Powyższe dotyczy spółki dominującej, która na dzień wydania wiążącego polecenia, dysponuje większością głosów umożliwiającą jej podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu tej spółki zależnej, a więc zgodnie z domniemaniem z art. 2113 § 2 Ksh, reprezentuje minimum 75% kapitału zakładowego w spółce zależnej.
W takiej sytuacji, wspólnikowi lub akcjonariuszowi przysługuje prawo do wytoczenia spółce dominującej powództwa o naprawienie wyrządzonej mu szkody. Najpóźniej w chwili wytoczenia powództwa, wspólnik lub akcjonariusz powinien wezwać spółkę dominującą do naprawienia wyrządzonej spółce zależnej szkody w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania, zawierającego żądanie.
Przepisy prawa holdingowego, które znajdziemy w Kodeksie spółek handlowych weszły w życie 13 października 2022 r. Są to więc relatywnie nowe regulacje, które mogą wydawać się mało intuicyjne dla przedstawicieli podmiotów, działających w ramach grup spółek. Na szczęście, dla nas ten temat nie jest obcy. Z przyjemnością odpowiemy na wszystkie pytania oraz doradzimy, w nurtujących Was kwestiach.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Stan prawny na dzień 23.05.2023 r.
Zapraszamy do kontaktu:
Radca prawny Tomasz Furmanek
Tel. 600 096 607
E-mail: tomasz.furmanek@kancelariacarter.pl
Zapraszamy także do zapoznania się z naszą publikacją, która pojawiła się na blogu w ubiegłym tygodniu. Dowiecie się dzięki niej czegoś więcej na temat odpowiedzialności wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Odpowiedzialność wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
