Prawo Cytatu

W ubiegłym tygodniu przedstawiliśmy Wam zagadnienie dozwolonego użytku utworu. Dziś, chcielibyśmy opowiedzieć więcej na temat pojęć, które mają ścisły związek z korzystaniem z cudzych utworów. Poznajcie prawo cytatu. 

Zgodnie z definicją, pochodzącą ze słownika języka polskiego PWN, cytat, to “słowa przytoczone dosłownie z jakiegoś tekstu pisanego lub z czyjejś wypowiedzi ustnej”. Pewnie wszyscy się zgodzicie, że cytaty mają niezwykłą moc – urozmaicają dzieło. Choć kojarzymy je raczej z różnego rodzaju publikacjami naukowymi, powieściami czy artykułami, zastosowanie cytatu nie odnosi się jedynie do słowa pisanego. Już od dawna obserwujemy cytaty w filmach wideo, publikowanych w serwisach takich jak YouTube czy nawet TikTok. 

Twórcy internetowi chętnie przywołują w swoich utworach dzieła innych autorów, komentując je i polemizując ze stanowiskiem kolegów “po fachu”. Zgodne z prawem wplecenie cudzego utworu do własnego dzieła, reguluje art. 29 Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Możliwe jest bowiem przytaczanie w utworach, które stanowią samoistną całość, urywków rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości. 

Powyższe wskazuje, iż kluczowym dla zgodnego z prawem przytaczania innych utworów, jest ich wcześniejsze rozpowszechnienie. Wynika z tego, iż korzystanie z prawa cytatu nie może w żaden sposób naruszać praw autorskich, w tym praw autorskich osobistych, takich jak w szczególności, prawo do decydowania o rozpowszechnieniu utworu. Istotnie, autor dzieła po jego rozpowszechnieniu, nie może zabronić innym twórcom cytowania go, choćby treści zawarte w dziele nie były już aktualne – np. jego autor nie identyfikował się już z poglądami, przedstawionymi w utworze. Co więcej, utwory, nawet jeżeli zawierają odwołania do innych, muszą stanowić samoistną całość, a zastosowane cytaty muszą mieć na celu jedynie wzbogacenie ich treści. 

Przytaczanie, powinno odnosić się jedynie do fragmentów innych utworów. Wyjątek stanowią jednak te drobniejsze dzieła lub utwory plastyczne czy fotograficzne, ze względu na ich szczególny charakter, trudności w wyodrębnieniu fragmentu i nawet bezcelowości jego wyodrębnienia. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego 23 listopada 2004 r., sygn. akt I CK 232/04, zacytowanie większego fragmentu dzieła, nie powinno być zabronione, jeżeli miałoby utrudnić odbiorcom utworu zrozumienie powodu oraz sensu zapożyczenia. Z powyższego wynika, jak istotne znaczenie ma cel cytatu dla jego zastosowania i odpowiednia dla jego zrozumienia długość. 

Co najważniejsze, cytat powinien zostać odpowiednio oznaczony w utworze, tak by każda osoba zapoznająca się z dziełem, miała możliwość odnaleźć jego źródło i zapoznać się z utworem w całości. Przypis dolny, zawierający oznaczenie dzieła oraz autora wraz ze wszystkimi koniecznymi danymi (imię i nazwisko autora, tytuł dzieła, dane bibliograficzne; wskazanie źródła np. link do strony internetowej wraz z datą dostępu), nie wystarczy. Każdy cytat należy opatrzeć cudzysłowem i zastosować przy nim pochylony, pogrubiony lub rozstrzelony krój czcionki, tak by dany fragment wyróżniał się na tle tekstu. Nieoznaczenie cytatu w sposób odpowiedni niesie za sobą ryzyko plagiatu. 

Jeżeli jesteś autorem i szukasz fachowej pomocy prawnej, napisz do nas. Mamy kilkuletnie doświadczenie w zakresie prawa własności intelektualnej. Chętnie doradzimy i odpowiemy na wszelkie pytania.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Stan prawny na dzień 25.04.2023 r. 

Zapraszamy do kontaktu:

Radca prawny Tomasz Furmanek

Tel. 600 096 607

E-mail: tomasz.furmanek@kancelariacarter.pl